Τι είναι ο σχολικός εκφοβισμός ή η σχολική βία ή το λεγόμενο διαφορετικά bullying;
Ο σχολικός εκφοβισμός είναι η επανειλημμένη και αδικαιολόγητη επίθεση ή παρενόχληση προς έναν μαθητή από άλλους μαθητές ή ομάδες
μαθητών, που συνήθως συνοδεύεται από ανισότητα δύναμης και έχει ως αποτέλεσμα την αίσθηση ανασφάλειας και απομόνωσης στο θύμα.
Ποια είναι η διαφορά του πειράγματος μεταξύ συμμαθητών και του bullying;
Το πείραγμα μεταξύ συμμαθητών μπορεί να είναι μια προσωρινή και ασήμαντη διαδικασία όπου τα παιδιά ανταλλάσσουν αστεία, ειρωνείες
ή μικρές προκλήσεις μεταξύ τους, χωρίς να προκαλούν βλάβη ή άλλα προβλήματα. Αντίθετα, ο σχολικός εκφοβισμός είναι μια συστηματική,
επαναλαμβανόμενη και αδικαιολόγητη επίθεση ή παρενόχληση προς έναν μαθητή, συχνά με ανισότητα δύναμης, που μπορεί να έχει σοβαρές
συνέπειες για το θύμα, όπως άγχος, κατάθλιψη ή ακόμη και τραυματικές εμπειρίες.
Ποιες είναι οι συνέπειες του ενδοσχολικού εκφοβισμού ή bullying;
Ο σχολικός εκφοβισμός μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες τόσο για το θύμα όσο και για το περιβάλλον του σχολείου και της οικογένειας
γενικότερα.
Ορισμένες συνέπειες περιλαμβάνουν:
Ψυχολογικές επιπτώσεις: Αυξημένο άγχος, κατάθλιψη, χαμηλή αυτοεκτίμηση, απομόνωση και ανασφάλεια.
Κοινωνικές επιπτώσεις: Απομόνωση από συνομήλικους, δυσκολία στη δημιουργία φιλίας ή στις κοινωνικές σχέσεις γενικότερα.
Εκπαιδευτικές επιπτώσεις: Μειωμένη συγκέντρωση και απόδοση στο σχολείο, αποφυγή του σχολείου, μείωση της σχολικής ικανότητας.
Φυσικές επιπτώσεις: Κατάχρηση ουσιών, προβλήματα ύπνου, σωματικές βλάβες λόγω επιθέσεων.
Μακροπρόθεσμες επιπτώσεις: Ορισμένα θύματα μπορεί να υποφέρουν από συνέπειες μακροπρόθεσμα, όπως στέρηση, πόνος και
αναπτυξιακά προβλήματα.
Ο σχολικός εκφοβισμός είναι, συνεπώς, ένα σοβαρό πρόβλημα που απαιτεί προσοχή και δράση από την εκπαιδευτική κοινότητα και τους
γονείς αλλά και την υπόλοιπη κοινότητα.
Ποια θα μπορούσαν να είναι μερικά μέτρα πρόληψης για τον ενδοσχολικό εκφοβισμό;
Υπάρχουν πολλά μέτρα πρόληψης που μπορούν να εφαρμοστούν σε επίπεδο σχολείου και κοινότητας για τη μείωση του σχολικού
εκφοβισμού. Ορισμένα από αυτά τα μέτρα περιλαμβάνουν:
Ενημέρωση και εκπαίδευση: Εκπαίδευση των μαθητών, του προσωπικού και των γονέων για τον σχολικό εκφοβισμό, τα αντίστοιχα σημάδια
και τη σημασία της αντίδρασης.
Δημιουργία ασφαλούς και υποστηρικτικού περιβάλλοντος: Καθιέρωση κανόνων συμπεριφοράς και αξιών που ενισχύουν τον σεβασμό και
την ανοχή τόσο στο σπίτι όσο και στο σχολείο.
Παρακολούθηση και παρέμβαση: Εποπτεία των δραστηριοτήτων των μαθητών από τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς και παρέμβαση σε
περιπτώσεις που υποψιάζονται εκφοβισμό.
Υποστήριξη των θυμάτων: Παροχή ψυχολογικής, κοινωνικής και ακαδημαϊκής υποστήριξης στα θύματα του εκφοβισμού.
Δημιουργία προγραμμάτων αντικατάστασης μη λειτουργικών και ακατάλληλων συμπεριφορών με άλλες λειτουργικής και υγιούς
έκφρασης: Ενθάρρυνση των μαθητών να αναπτύξουν δεξιότητες αντιμετώπισης του στρες και της σύγκρουσης τόσο από τους γονείς όσο και
από τους εκπαιδευτικούς.
Ενθάρρυνση της ανοιχτής επικοινωνίας: Δημιουργία ενός περιβάλλοντος όπου οι μαθητές νιώθουν άνετα να αναφέρουν περιστατικά
εκφοβισμού χωρίς φόβο γενικά τόσο στους γονείς τους όσο και στους εκπαιδευτικούς.
Η συνδυασμένη εφαρμογή αυτών των μέτρων μπορεί να βοηθήσει στη δημιουργία ενός πιο ασφαλούς και υγιούς περιβάλλοντος.
Γιατί είναι σημαντική η εκμάθηση υγιών πρακτικών επίλυσης συγκρούσεων για την ενδοσχολική βία;
Η εκμάθηση υγιών πρακτικών επίλυσης συγκρούσεων είναι σημαντική για την αντιμετώπιση της ενδοσχολικής βίας διότι:
Αυξάνει την επίγνωση: Βοηθά τους μαθητές να αναγνωρίζουν τις συγκρούσεις πριν εξελιχθούν σε εκφοβισμό ή βία.
Διδάσκει δεξιότητες επικοινωνίας: Ενισχύει την ικανότητα των μαθητών να εκφράζουν τις ανάγκες και τα συναισθήματά τους με θετικό
τρόπο.
Προάγει την ειρηνική επίλυση των διαφορών: Μαθαίνει τους μαθητές να αντιμετωπίζουν τις συγκρούσεις με διάλογο και συνεργασία αντί
για βία.
Μειώνει την πιθανότητα εκφοβισμού: Οι μαθητές που έχουν τις δεξιότητες επίλυσης συγκρούσεων είναι λιγότερο πιθανό να γίνουν θύματα
εκφοβισμού.
Διαμορφώνει θετικό κλίμα στο σχολείο: Η εφαρμογή υγιών πρακτικών επίλυσης συγκρούσεων συμβάλλει στη δημιουργία ενός πιο
ειρηνικού και συνεργατικού σχολικού περιβάλλοντος.
Συνολικά, η εκμάθηση υγιών πρακτικών επίλυσης συγκρούσεων βοηθά στη δημιουργία μιας κουλτούρας ειρήνης και αμοιβαίας σεβαστής
συνύπαρξης στο σχολικό περιβάλλον.
Για την ενδοσχολική βία, την ευθύνη «βαραίνει» αποκλειστικά το σχολικό πλαίσιο;
Η ευθύνη για την ενδοσχολική βία δεν πρέπει να αποδίδεται μόνο στους εκπαιδευτικούς. Αυτή η ευθύνη ανήκει επίσης στους γονείς, τους
μαθητές και την ευρύτερη κοινότητα. Είναι σημαντικό να υπάρχει συνεργασία μεταξύ όλων των εμπλεκομένων παραγόντων για την πρόληψη
και την αντιμετώπιση της ενδοσχολικής βίας.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς για την πρόληψη του ενδοσχολικού εκφοβισμού;
Οι γονείς μπορούν να κάνουν πολλά πράγματα για την πρόληψη του ενδοσχολικού εκφοβισμού, όπως:
Ενισχύστε την αυτοπεποίθηση του παιδιού σας με θετική ενίσχυση και συνεχή υποστήριξη.
Προωθήστε τον σεβασμό και την ανοχή προς τους άλλους στο παιδί σας.
Ενθαρρύνετε το παιδί σας να επικοινωνεί μαζί σας για οποιοδήποτε πρόβλημα ή ανησυχία που μπορεί να έχει.
Εκπαιδεύστε το παιδί σας να αναγνωρίζει τον εκφοβισμό και πώς να αντιδρά σε αυτόν.
Επικοινωνήστε με το σχολείο για να ενημερωθείτε για τα μέτρα που λαμβάνονται για την πρόληψη του εκφοβισμού και πως μπορείτε να
συμμετέχετε.
Πως σχετίζονται τα γονεϊκά πρότυπα και οι τρόποι διαχείρισης καταστάσεων μέσα στην οικογένεια με τον σχολικό εκφοβισμό;
Τα γονεϊκά πρότυπα και οι τρόποι διαχείρισης καταστάσεων μέσα στην οικογένεια μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά την πιθανότητα
εμφάνισης σχολικού εκφοβισμού στα παιδιά.
Για παράδειγμα:
Ένα περιβάλλον οικογενειακής ασφάλειας και υποστήριξης μπορεί να ενισχύσει την αυτοπεποίθηση του παιδιού και να το κάνει λιγότερο
ευάλωτο στον εκφοβισμό.
Οι γονείς που παρουσιάζουν εποικοδομητικούς τρόπους διαχείρισης δυσκολιών και συγκρούσεων μπορούν να μεταδώσουν αυτές τις
δεξιότητες στα παιδιά τους, βοηθώντας τα να αντιμετωπίζουν τον εκφοβισμό με αποτελεσματικό τρόπο.
Αντίθετα, ένα περιβάλλον οικογενειακής έντασης ή αρνητικών προτύπων διαχείρισης συγκρούσεων μπορεί να επιδεινώσει τον εκφοβισμό,
καθώς τα παιδιά μπορεί να αντιγράψουν αυτή τη συμπεριφορά στις σχολικές τους σχέσεις.
Επιπλέον, η έλλειψη επαρκούς προσοχής και υποστήριξης από τους γονείς μπορεί να κάνει τα παιδιά να αισθάνονται μόνα και απομονωμένα,
κάτι που επίσης μπορεί να συμβάλει στον εκφοβισμό.
Τι χρειάζεται λοιπόν για την καλύτερη αντιμετώπιση του ενδοσχολικού εκφοβισμού;
Για την καλύτερη αντιμετώπιση του φαινομένου του σχολικού εκφοβισμού χρειάζεται αφενός μια ολιστική προσέγγιση και να θυμόμαστε πως
οι παρεμβάσεις αφορούν όλους,τη σχολική κοινότητα, την οικογένεια και το ευρύτερο κοινοτικό πλαίσιο.
Βλάσση Στεύη,
Ψυχολόγος
Βιβλιογραφικές Αναφορές:
Ματσόπουλος, Α., Επιθετικότητα και βία στα σχολεία: στρατηγικές αντιμετώπισης, Προσωπική επικοινωνία, Τεύχος 11 , (2009)
Molnar, A. & Linquist, B. (1989) Προβλήματα Συμπεριφοράς στο Σχολείο (Επιμέλεια Α. Καλαντζή-Αζίζι). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Skapinakis, P., Weich, S., Lewis, G., Singleton, N., & Araya, R. (2006). Socio-economic position and common mental disorders: longitudinal study in the general
population in the UK. British Journal of Psychiatry, 198, 109 – 117
Sapouna, M. Bullying in Greek primary and secondary schools, School Psychology International, 29 (2),199-213, (2008)
